Menisküs, kıkırdaktan oluşan ve dizde meydana gelen hareketleri kontrol eden bir tür eklem yapısıdır. Bu eklem yapısıyla ilgili yapılan çalışmalara göre menisküs, yük taşıma ve dağıtma, şok emilimi, kapsül ve sinovya sıkışmasına engel olma, lubrikasyon gibi görevlerinin yanı sıra, ön çapraz bağın yetersiz olduğu durumlarda dizin ön arka stabilitesine katkıda bulunma gibi fonksiyonlara da sahiptir. 

Vücutta oldukça hareketli bir bölgede yer alan menisküs dokusu, ani dönme hareketleri başta olmak üzere, dizde meydana gelen travmalar sonucunda yırtılabilmektedir. Özellikle dizde bulunan menisküsler, en sık yaralanan yapılardır. Bu bakımdan, günümüzde menisküs cerrahisi en sık uygulanan ortopedik ameliyatlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. 

Menisküs Nedir?

Diz eklemi, menisküs dokular sayesinde uyum içerisinde çalışan bir mekanizmaya sahiptir. Diz eklemi içerisinde yer alan yarım ay şeklindeki menisküs dokuları, diz eklem sistemindeki uyluk ve kaval kemiklerinin kusursuz bir uyum içerisinde çalışmasını sağlamaktadır. 

Diz eklemi, uyluk, kaval ve diz kapağı kemiklerinin birleşmesinden oluşmaktadır. Uyluk ve kaval kemiğinin arasında ise, bu iki kemiğin birbiriyle uyumlarını arttıran ‘iç menisküs’ ve ‘dış menisküs’ adı verilen yarım ay şeklinde menisküs dokuları yer almaktadır. 

İç menisküs; ‘C’ şeklindeki kıkırdak yapılardır. İç menisküs, daha sıkı bağlara sahip bir yapıda olduğu için daha hassas etkilere maruz kalmakta ve daha sık yaralanmaktadır.

Dış menisküs; ‘O’ şeklinde kıkırdak yapılardır. Dış menisküs yapıları, iç menisküs yapılarına göre daha hareketli oldukları için daha az zedelenmeye maruz kalmaktadır. 

Diz eklem sisteminin temel yapıları arasında uyum sağlayan ve sağlıklı diz hareketlerinin gerçekleştirilmesi açısından önem taşıyan menisküslerde, yırtılma ya da yaralanma meydana gelmesiyle, diz eklemindeki uyum bozulmakta, hareket kısıtlanmakta ve ağrılı bir hal almaktadır. Menisküs yaralanmaları durumunda yakın döneme kadar yaygın olarak uygulanan tedavi yöntemleri, yırtığın bulunduğu menisküsün alınması yoluyla gerçekleştirilmekteydi. Ancak menisküs dokusunun tamamen alınması durumunda, kişide diz kireçlenmesi ve kıkırdak aşınması gibi sorunların meydana gelme olasılığı artış göstermektedir. Menisküs tedavilerinde menisküsün %15-34’ünün çıkarılmasıyla, temas basıncının %350 oranında arttığının gözlemlenmesi sonucunda başka yöntemler kullanılmasına ve kıkırdak dokunun tamiri yönünde uygulamalar gerçekleştirilmeye başlanmıştır. 

Menisküs yırtılmaları, diz içerisinde kilitlenmeye, şişme meydana gelmesine ve ağrıya yol açabilmektedir. Bu bakımdan, menisküs yaralanmalarında tek bir çeşit yırtık olmadığı ve her menisküs yırtığının tedavisinde cerrahi müdahale gerçekleştirilmesinin zorunlu olmadığı özellikle vurgulanması gereken önemli bir noktadır. 

Menisküsün Fonksiyonları Nelerdir?

Menisküs dokuları, diz eklemi ve hareketi açısından oldukça önemli fonksiyonlara sahiptir. Bu fonksiyonları şu şekilde sıralayabilmekteyiz;

• Kıkırdağın beslenmesini sağlama; menisküs dokuların görevidir. Menisküs kıkırdak dokuları, eklem kıkırdağına her hareket esnasında adeta masaj yapmakta ve kıkırdağın eklem sıvısını içerisine almasına katkı sağlayarak, beslenmesini sağlamaktadır. 
• Eklemin sağlamlığına destek oluşturma; menisküs dokularının temel stabiliteyi oluşturma görevidir. Menisküsler, bağlar, kemikler ve kapsül arasında uzanarak eklemin stabilitesine katkı sağlamaktadır. 
• Eklem uyumunu arttırmayı sağlama; menisküslerin temel işlevsel görevleridir. Temel olarak birbirine uyumsuz yüzeylere sahip olan kaval ve uyluk kemikleri, aralarında bulunan fibrotik doku yapısına sahip menisküsler yoluyla, uyumlu hale gelmektedir. 
• Ekleme gelen yükleri emerek etkilerini yumuşatma; menisküslerin adeta bir amortisör görevi gördüğü durumlardır. Menisküs kıkırdak yapıları aracılığıyla dize gelen yükler öncelikli olarak emilmekte ve kıkırdağa etkileri azaltılmaktadır. 
• Eklemin kayganlığının arttırılması; sağlıklı ve işlevsel bir diz eklemi hareketi için oldukça önemlidir. Menisküs dokuları, eklem sıvısıyla birlikte eklem bölgesinde gerçekleştirilen hareketlerin kolaylaştırılmasını, eklemin kayganlığını da arttırarak sağlamaktadır. 

Menisküs Yaralanmasının Belirtileri Nelerdir?

Menisküs yaralanması durumlarında, yırtığın yerine, tipine ve miktarına göre ortaya çıkan belirtiler farklılık göstermektedir. Ancak temel olarak menisküs yaralanmalarını belirtilerini şu şekilde sıralayabilmekteyiz:

• Özellikle hasarlı alana dokunulduğu zaman ağrı meydana gelmesi; menisküs yaralanmalarının en temel belirtilerini oluşturmaktadır. Menisküsün kıkırdak dokusunun, temel fonksiyonlarını gerçekleştiremeyecek nitelikte zarar görmesi sonucunda kişide şiddetli ağrılar meydana gelmektedir.  
• Şişme gözlemlenmesi; genellikle kişiden kişiye değişiklik gösterebilen menisküs belirtisidir. Kişide ağrı hissedilen bölgede şişlik görülebilmekte ve bu şişliğe ödem oluşumu eşlik edebilmektedir. 
• Hareket kısıtlılığı oluşması; diz bölgesinin bütün bir hareket sistemine etki eden menisküs hasarına işaret etmektedir. Eklemin kayganlığını arttırma temel görevine sahip olan menisküs yapıların zarar görmesiyle, eklem kayganlığı sağlanamamakta ve diz hareketlerinde temel hareket kısıtlılığı meydana gelmektedir. Dizin hareket unsurları olan uyluk ve kaval kemiği arasındaki uyumu sağlayan temel etkenin hasar görmesiyle, diz hareketleri ağrılı hale gelerek kısıtlanmaktadır.
• Diz bölgesinde meydana gelen boşalma hissi; hastanın dizinin içerisinde bir şeyin kaydığının göstergesidir. Diğer menisküs nedenlerinde de dizde rotasyonal bir hareket gerçekleşmese dahi, dize binen direnç sebebiyle boşalma duygusu meydana gelebilmektedir. 
• Dizde takılma ve kilitlenme durumları; temel olarak menisküs yırtıkları sonucunda ortaya çıkmaktadır. Menisküs yırtılmaları sonucu meydana gelen diz kilitlenmeleri, birdenbire gelişmekte ve kilitlenmenin açılması da aynı şekilde birden oluşmaktadır. 
• Dizde meydana gelen yol gösterememe ya da destekleyememe hissi; menisküs dokularında hasar meydana gelmesiyle karşımıza çıkmaktadır. Temel hareket işlevlerini yerine getiremeyen diz sistemi, dolayısıyla hareket edilmesini destekleyememektedir. 
• Dizde meydana gelen klik sesi; boşalma hissi ve hafif ağrı ile kendisini gösteren belirsiz menisküs bulgularında, menisküs tanısı açısından oldukça önemlidir. Menisküs yaralanmalarında ortaya çıkan klik sesi, genellikle diz hareketinde meydana gelen takılma sonucunda görülmekte ve menisküsün arka bölümünde bulunan lezyonlarında oluşmaktadır. 

Menisküs yırtıklarının belirtilerinin, yırtığın konumuna, şekline ve boyutuna göre değerlendirilmesi, doğru ve etkili tedavi uygulanması açısından oldukça önemlidir.