Metroport Busidence, Bahçelievler Mah. E5 Üzeri, Daire: 502 Bahçelievler / İstanbul
Diz Artroskopisi
Artroskopi kullanımı birçok farklı tipteki ortopedik ameliyatı kökten değiştirmiştir. Artroskopi süresince, bir fiber optik lense küçük bir kamera bağlanır, bu vücut içerisine sokularak doktorun veya cerrahın geniş kesi yapmadan görüntü almasını sağlar. (“artro” eklem, “skopi” görmek anlamına gelmektedir.)
İlk olarak diz ekleminde artroskop kullanmanın amacı hem problemleri teşhis etmek hem de diz içerisinde cerrahi prosedürleri yerine getirmektir.
Bu rehber,
Diz hangi parçalardan oluşur?
Diz eklemi femur (uyluk kemiğinin alt sonu) ile tibia (alt bacak kemiğinin üst sonunu) bağlar. Eklemin ön kısmı patelladır (diz kapağıdır). Patella susamsı kemiktir, bu diz eklemi ekstansör mekanizmasının parçasıdır. Ekstansör mekanizması uyluk kemiğinin geniş kaslarını tibiaya bağlar; uyluk kemiğinin kasılması tibiayı çeker ve dizin doğrulmasına izin verir. Ekstansör mekanizmalarının parçaları uyluk kaslarını, kuadriseps tendonları, patella ve patella tendonlarını içerir.
Diz eklemi, eklem kapsülü adı verilen su geçirmez paket ile çevrilidir. Kapsül bağ dokular, bağlayıcı dokular ve sinoviyal dokulardan oluşmaktadır. Eklem kapsülü steril tuzlu su ile doldurulduğunda, ve şişirildiğinde, cerrah artroskopu diz eklemi içerisine sokabilir, ışık ile kamerayı açar ve akvaryuma bakar gibi diz eklemini görür.
Cerrah neredeyse eklem içerisindeki her şeyi görebilir:
Diz ekleminin her iki yanında birer menisküs vardır. C-şeklindeki medial menisküs dizin içerisinde yer alır, diğer dizinize yakın bölgededir. (Medial’in anlamı gövde ortasına yakın olandır). U-şeklindeki lateral menisküs diz ekleminin dış yarısındadır. (Lateral’in anlamı gövde merkezinden daha uzakta olandır.)
Menisküsler femurun (uyluk kemiği) ve tibia (kaval kemiği) yüzeyindeki eklem kıkırdağını korur. Eklem kıkırdağı, düz kaygan bir malzemedir, kemik uçlarını kaplayarak diz eklemini tamamlar. Eklem kıkırdağı, her iki yüzeyde zarar görmeden birbirlerine karşı kaymasını sağlar.
Bağlar güçlü doku bantlarıdır, kemik uçlarını birbirine bağlar. Ön çapraz Bağ (ÖÇB) diz ekleminin merkezinde bulunur, femurun (uyluk kemiği) arka kısmı ile tibianın (kaval kemiği) ön kısmını bağlar.
ÖÇB femurda interkondiler çentik adı verilen özel bir çentik arasından geçer ve tibial çıkıntı ismi verilen özel tibia bölgesinde bağlanır.
ÖÇB, femur altında tibianın ne kadar ileriye doğru gideceğinin temel kontrolcüsüdür. Buna tibianın anterior translasyonu denir. Eğer tibia çok ileriye doğru hareket ederse, ÖÇB kopabilir. Ayrıca ÖÇB diz doğrulduğunda gerginleşen ilk dokudur. Diz bu noktadan çok daha geriye zorlanır veya aşırı uzatılırsa, ÖÇB yırtılabilir.
Arka çapraz bağ (AÇB) diz ekleminin arkasına yakın kısımda yer almaktadır. AÇB femurun (uyluk kemiği) arka kısmı ile tibianın (kaval kemiği) arka kısmını bağlar ve ÖÇB arkasındadır.
AÇB öncelikli olarak diz dengeleyicisidir ve tibianın femur altından ne kadar geriye gideceğini kontrol eder. Bu harekete tibianın posterior translasyonu denilmektedir. Eğer tibia çok geriye doğru hareket ederse, AÇB kopabilir
Cerrahım başarıyı elde etmek için ne umuyor?
Diz artroskopisi ilk olarak 1970’lerde yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır, ilk olarak diz eklemi içine bakmak ve teşhis koyulması için kullanılmaktaydı. Günümüzde, diz artroskopisi geniş çaplı olarak diz cerrahi prosedürleri için gerçekleştirilmektedir, teşhislerin doğrulanması, eklem farelerinin alınması, yırtılan menisküsün alınması veya onarılması, yırtık bağ dokularının yenilenmesi, eklem kıkırdağının tedavisi ve eklem yüzeyi çatlaklarının düzeltilmesi için kullanılmaktadır.
Cerrahınızın amacı uygun cerrahi prosedürü gerçekleştirerek problemi düzeltilmektir; artroskop cerrahın prosedürü gerçekleştirmesi için yeteneklerini artıran bir araçtır. Artroskopi görüntüsü büyütülmüştür ve cerrahın daha iyi daha net görmesine yardımcı olur. Cerrah Artroskopi ile ameliyatı yapmak için daha küçük kesilere ihtiyaç duyar. Bunun sonucunda normal dokulardan daha azı zarar görür ve iyileşme süresini kısaltır. Ancak unutulmamalı ki, artroskop sadece bir alettir. Diz artroskopisinden beklenilen sonuçlar dizinizde problemin ne olduğunda, problemi düzeltmek için diz içerisinde ne yapılabileceğine ve ameliyattan sonra rehabilitasyonda sizin çabalarınıza bağlıdır.
Ameliyattan önce neleri bilmem gerekli?
Siz ve cerrahınız ameliyat ile ilerlemek için beraber bir karar vermelisiniz. Prosedürü en iyi şekilde anlamanız çok önemlidir. Eğer endişeleriniz veya sorularınız varsa emin olmalı ve cerrahınız ile konuşmalısınız.
Ameliyat olmaya karar verdiğinizde, yapmanız gereken bazı şeyler olacaktır. Cerrahınız, Anestezi Uzmanınız ile tamamlamanız gereken fiziksel testleri isteyecektir. Bu testler ameliyat için oluşabilecek olası koşullardan emin olmaya yardımcı olacaktır.
Ameliyat gününüzde, ameliyat için günün erken saatlerinde hastaneye yatacaksınız. Bir gece önce gece yarısından önce hiç bir şey yememeli veya içmemelisiniz.
Ameliyat süresince ne olacak?
Ameliyat öncesinde genel anestezi veya spinal anestezi altında olacaksınız. Basit durumlarda, lokal anestezi yeterli olabilir. Ameliyat odası masasına özel aletler bağlıdır. Bunlar bacağı güvenli bir şekilde tutar ve cerrahın bacağı kolayca hareket ettirmesini ve bükmesini sağlar. Son olarak, cerrahın steril ortam çalışmasını sağlamak için steril örtüler serilir. Ameliyathanede birçok ekipman bulunur, ameliyat masası, TV ekranı, kameralar, ışık kaynakları ve cerrahi aletler bulunmaktadır.
Cerrah operasyona, dizinize iki veya üç küçük (5 mm lik) kesi ile başlayacaktır, bunlara portal denilmektedir. Portallar ile diz içerisine artroskop veya ameliyat aletleri konulmaktadır. Sinirlerin ve kan damalarının yakınlarını korumaya özen gösterilir. Sonrasına küçük metal veya plastik tüp (veya kanül) portallardan birinin içine yerleştirilerek steril tuzlu su ile şişirilir.
Artroskop küçük bir fiber optik tüptür, eklem içerisini görmek ve ameliyatı görmek için kullanılır. 6 mm çapında (kalemden kısmen daha küçüktür) on sekiz cm boyundadır. Artroskopun metal tüpü içerisindeki fiber optikler parlak ışık sağlar ve görüntüyü kameraya aktarır. TV kamerası artroskobun dışındaki kameraya bağlıdır. Kamera, cerrahın yanındaki ekrana diz eklem içerisinin görüntüsünü yansıtır. Cerrah ekrandan izlerken, artroskopu diz içersindeki farklı yerlere hareket ettirir.
Artroskopinin bulunmasından yıllar sonra, artroskop kullanılarak farklı ameliyat tiplerinin gerçekleştirilmesi için birçok özelleştirilmiş aletler geliştirilmiştir. Günümüzde, birçok cerrahi prosedürde problemi görmek için geniş kesiler gerekliyken artroskop ile bu kesiler daha küçük kesiler ile yapılabilmektedir. Örneğin, iki küçük 5 mm kesi ile basit menisküs yırtığı veya eklem faresi ameliyatı yapılabilir. Daha kapsamlı cerrahi prosedürlerde mesela çapraz bağ rekonstrüksiyonu veya kırıkların onarılması için daha fazla sayıda kesilere gerek duyulur.
Ameliyat tamamlandığında, artroskop portalları ve cerrahi kesiler ile kapatılır. Geniş bir bandaj uyluk ortasından ayağa kadar uygulanır. Bütün bacak basınçlı bir şekilde şişliği azaltmak ve kan pıhtılarını önlemek için bandajlanır. Bandajlanmadan sonra, hasta uyanma odasını alınır.
Ne tür aksaklıklar olabilir?
Bütün önemli cerrahi prosedürlerde olduğu gibi komplikasyonlar meydana gelebilir. Bu doküman olası bütün komplikasyonların listesini sağlamamaktadır, ancak en yaygın bazı problemlerin altını çizmektedir. Diz artroskopisini izleyen bazı yaygın komplikasyonlar;
Anesteziye Bağlı Komplikasyonlar
Ameliyatların birçoğunda, ameliyat öncesinde yapılacak bazı anestezi tiplerine ihtiyaç duyulur. Çok az sayıdaki hastada anestezi ile problem oluşmaktadır. Bu problemler ilaç kullanımına bağlı reaksiyonlar olabilir, diğer medikal komplikasyonlar bağlı ve anesteziden kaynaklanan problemler de olabilir. Anestezi uzmanınız ile riskleri ve endişelerinizi konuşmalısınız.
Tromboflebit (Kan Pıhtıları)
Tromboflebit, bazen de derin ven trombozu (DTV) olarak adlandırılan bu sorun ameliyat sonrasın meydana gelebilir; ancak daha çok kalça, pelvis veya dizde meydana gelir. DVT, kan pıhtıları geniş bacak damarlarında şekil aldığında meydana gelir. Bu bacağın şişmesine, ısınmasına ve ağrılı bir hale gelmesine neden olabilir. Eğer damarlardaki kan pıhtıları ayrılırsa, akciğerlere doğru hareket eder, kılcal damarlarda takılıp kalır ve akciğerin kanlanması bozulur.
Buna pulmoner emboli adı verilir. (Pulmonerin anlamı akciğerdir ve emboli bir şeyin parçasının damar sistemi ile hareket etmesine karşılık gelmektedir.) Birçok cerrah DVT’i önlemek için ciddi önemler almaktadır. DVT riskini azaltmanın birçok yolu vardır, ancak bunların en etkilisi ameliyat sonrasında hareket etmeye başlamaktır. Diğer yaygın iki önleyici yöntem;
hareket eden bacakta kanı tutmak için basınçlı çorap giymek,
kan inceltici ve kan pıhtılaşmasını önleyici ilaç kullanmaktır.
Enfeksiyon
Diz artroskopisinden sonra, ameliyat sonrası enfeksiyonun meydana gelme riski vardır. Bu durum çok nadirdir ( 10 Bin vakada 7) . Ağrı, şişlik, ateş ve kızarıklık ve enfeksiyonun akma riski ile karşılaşabilirsiniz. Eğer enfeksiyon geliştiğinizi düşünüyorsanız, cerrahınızı bu konuda uyarmalısınız.
İki tip enfeksiyon vardır: Yüzeysel veya derin. Yüzeysel enfeksiyonlar ciltteki kesi veya portal etrafında oluşabilir. Yüzeysel enfeksiyon ekleme içerisine kadar ilerlemez ve genellikle sadece antibiyotikler ile tedavi edilebilir. Eğer eklem enfeksiyon kaparsa, bu ciddi bir komplikasyondur ve antibiyotiklerin yanında enfeksiyonu gidermek için diğer bir cerrah operasyon gerekli olabilir.
Ekipman Başarısızlıkları
Diz artroskopisini gerçekleştirmek için cerrahlar küçük ve hassas birçok alet kullanmaktadır. Bu aletler kırılabilir ve bunun sonucunda diz eklemi içerisinde gezinebilir. Kırık parçanın konumu kolaylıkla bulunur ve alınır ancak bu ameliyatın planlanandan daha uzun sürmesine neden olabilir.
Farklı tip cerrahi araçlar (vidalar, pinler ve dikiş kancaları) artroskop sonrasında dokuyu tutturmak için kullanılır. Bu araçlar problemlere neden olur. Eğer biri kırılırsa, boşta yüzen parça diz eklemi içerisindeki diğer kısımlara zarar verebilir, özellikle de eklem kıkırdağına. Doku kancası dokudan çıkabilir ve yakın dokulara sürtünerek zarar verebilir. Aleti veya bu aletlerle ilgili problemleri düzeltmek için ikinci bir ameliyata gerek duyulabilir.
Ameliyattan sonraki süreç nasıldır?
Diz artroskopi prosedüründe ayakta tedavi esastır yani aynı gün hastaneden çıkabilirsiniz. Daha kompleks bağ doku yapılandırılması gibi ameliyatta daha geniş kesilere ihtiyaç duyulur ve ameliyat kemik şeklini değiştirir bu nedenle daha şiddetli ağrıların kontrol edilmesi ve durumun dikkatli olarak incelenmesi için kısa bir süre hastanede kalınmalıdır. Ayrıca hastanedeyken fizik tedaviye başlayabilirsiniz.
Portallar birer adet cerrahi dikiş ile kapatılabilir ve elastik bandaj sarılır. Artroskoptan sonra genellikle koltuk değnekleri kullanılır. Basit bir prosedürden bir veya iki gün sonra kullanımı bırakılabilir.
Daha kompleks ameliyat geçiren hastalar birkaç hafta boyunca diz desteği kullanmaktadır. Diz desteği diz eklemi içerisinde iyileşen dokunun korunmasını sağlar. Günlük hafif hareketli günlük işleriniz ve banyo boyunca diz desteğini çıkarabilirsiniz.
Yürürken veya ayakta dururken ayağınıza ne kadar ağırlık yüklemeniz gerektiği konusunda cerrahınızın talimatlarını takip edin. Aşırı ve hızlı hareketlerden kaçının. Dizinizde soğuk paket kullanmanız, bacağınızı kaldırmanız ve destek kullanmanızı size söyleyebilir.
İyileşmem nasıl olacak?
Rehabilitasyonunuz ameliyatınızın tipine bağlı olarak değişiklik gösterir. Parsiyel menisektomi gibi basit prosedürler sonrasında formal fizik tedaviye ihtiyacınız olmayacaktır. Bazı hastalar basit bir bilgilendirme sonrasında kolay ev egzersizlerini gerçekleştirebilir.
Birçok cerrah herhangi bir tip diz artroskopisinden sonra, hastalarını fizyoterapiye yönlendirmektedir. Genel olarak konuşulması gerekirse, daha kompleks ameliyatlarda daha çok rehabilitasyon programına yönlendirilir ve dahil edilir. İlk birkaç fiziksel tedavide, ameliyatın neden olduğu ağrıyı ve şişliği kontrol etmeye yardımcı olacaktır. Fizyoterapist ameliyat olan bacağın ne kadar ağırlık taşıyacağı konusunda da hastalara yardımcı olacaktır.
Günümüzde, artroskop daha az karmaşık majör yenileme ameliyatlarında daha küçük kesiler kullanılmaktadır. Unutulmamalıdır ki, küçük kesiler sadece dışarıdadır, bu yüzden eklem içerisindeki dokularında iyileşmesi gereklidir. Eğer majör yenileme ameliyatı olduysanız, tamamen iyileşme için birkaç ay beklemelisiniz. Fizyoterapistinizin amacı ağrınızı kontrol altında tutmaya ve dizinin hareket aralığı ve gücünü geliştirmeye yardımcı olmaktır. Normal hareketlerinize döndüğünüzde, terapistinizi düzenli ziyaretleriniz sona erecektir. Terapistiniz sizin için kaynak olmaya devam edecektir, ancak egzersizlerinize ev programını ile devam edeceksiniz.
