Kireçlenme; eklem kıkırdağının bozulması, aşınması olarak tanımlanmaktadır. Çeşitli nedenler ile gelişen kireçlenme problemi en sık diz ekleminde yaşanmaktadır. Konservatif tedavi yöntemleri ile şikayetlerin önüne geçilemediği hastalarda günümüzde diz protezi uygulamasına başvurulmaktadır.

Diz ameliyatı; eklemde bulunan aşınmış kıkırdak dokunun çıkarılması ve yerine hastanın eklemine uygun diz protezinin yerleştirilmesi disiplinine dayanmaktadır. Diz protezi çeşitleri günümüzde pek çok hastanın yaşam kalitesinin yeniden kazandırılması, hareket kısıtlılığının ve ağrı hissinin ortadan kaldırılmasında etkilidir.

Diz eklemi; vücut ağırlığını taşıması, yürüme, koşma, oturma, merdiven inme ve çıkma eylemlerinin gerçekleştirilmesinde fonksiyoneldir. Genetik faktörler, enfeksiyonlar, metabolik hastalıklar, travmatik olaylar ya da ileri yaş sebebi ile diz ekleminde bulunan kıkırdak doku aşınmakta ve kişinin yürüyememesi, merdiven inip çıkamamasına ya da istirahat halinde dahi diz ağrısına neden olabilmektedir. İğne tedavisi, ağrı kesiciler ve egzersizler ile iyileştirilemeyen diz kireçlenmesi probleminde diz protezi uygulamasına başvurulmaktadır. Fizik muayene ve radyolojik görüntülemeler sonucunda yapılan değerlendirilmelerde hangi protezin kullanılması gerektiğine karar verilmektedir. Günümüzde kullanılan en sık diz protezi ise total diz protezidir.

Diz Protezi Ameliyatı Nedir?

Diz protezi ameliyatı öncesi planlama sürecinde hastada fizik muayene, radyolojik incelemeler, kan ve idrar tetkikleri uygulanmaktadır. Bununla birlikte hastanın hali hazırda kullandığı ilaçlar ve kan sulandırıcı ilaçların kullanımı doktor kontrolünde yeniden planlanmaktadır. Tüm bunların yanı sıra hastanın vücudunda herhangi bir enfeksiyon varlığında öncelikle bu problemin tedavi edilmesi gerekmektedir. Öyle ki vücuttaki enfeksiyon yerleştirilen protezin kemikle kaynamasına engel olabilmektedir.

Diz protezi ameliyatı genellikle diz kireçlenmesi, travmatik olaylar sonucunda diz ekleminin hasara uğraması ve romatoid artrit gibi eklemi tutan hastalıkların neden olduğu deformasyonların giderilmesinde uygulanmaktadır. Söz konusu durumlarda hasta diz eklemi ile birlikte kalça, kasık ve ayak parmaklarında da ağrı hissedebilmekte, yürüme kabiliyetini kaybedebilmektedir. Yaşam kalitesini önemli derecede düşüren söz konusu hastalıkların tedavisinde uzun süredir diz protezi uygulanmakta ve hastaların şikayetleri ortadan kaldırılmaktadır.

Diz protezleri metal ya da seramik malzemeden tasarlanan, son yıllarda uzun süre kullanım süresi bulunan tedavi araçlarıdır. Önceki yıllarda protez kullanım ömrünün kısıtlı olması nedeni ile genellikle 65 yaş üzerindeki hastalara uygulanabilirken günümüzde daha genç hastalarda da uygulanabilmektedir. Protez kullanımının son yıllardaki ömrü ortalama 20 yıl kadardır. Günümüzde pek çok hasta ameliyatla tedavi yöntemine hangi aşamada başvurulabileceğini merak etmektedir.

• Ağrı kesicilerin yan etkilerinin görülmesi
• İstirahat halinde dahi ağrı hissedilmesi
• Dizde şekil bozukluğu ve sertleşmenin yaşanması
• Oturma – kalkma, merdiven çıkıp – inme, yürüme gibi aktiviteler sırasında hareket kısıtlılığı yaşanması

Durumlarında ameliyatlı tedavi yöntemlerine başvurulabilmektedir.

Diz protezi ameliyatı sırasında hastanın belden aşağısı uyuşturulmaktadır. Bununla birlikte ameliyat süresi hastadan hastaya değişkenlik gösterebilmektedir. Öyle ki hastanın kemik sağlığı bu süreçte etkili olmaktadır

Diz Protezi Ameliyatı Sonrası İyileşme Süreci

Diz protezi ameliyatı sonrası birinci gün hasta yürümeye başlamaktadır. Koltuk değneği ve yürüteç yardımı ile yürüme egzersizleri gerek ağrı kontrolünün sağlanmasında gerekse de protezin diz eklemi içerisinde kaynamasına yardımcı olmaktadır. Aynı zamanda ameliyat sonrasında hastanın erken evrede hareket etmeye başlaması; kanama ve pıhtı atma gibi komplikasyonların önüne geçilmesinde de etkilidir.

Diz protezi ameliyatı sonrasında eklemde beklenen oranda iyileşme görülemeyen hastalarda fizik tedavi ve rehabilitasyon sürecine ihtiyaç duyulmaktadır. Eklem çevresindeki kasların güçlendirilmesi, eklem açıklığının ve kabiliyetinin kazandırılması amacı ile fizik tedavi süreci uygulanan hastalarda iyileşme süreci de kısaltılmaktadır

Hem total diz protezi hem de unikondiler diz protezi ameliyatı sonrasında hastanın bağışıklık sisteminin güçlü tutulması, ideal kilonun korunması ve sigara tüketilmemesi büyük önem taşımaktadır. Öyle ki sigara kullanımı, ameliyat yaralarının iyileşmesini geciktirmektedir. Aynı zamanda ameliyat bölgesinde pansumanın steril ve doğru şekilde uygulanması da herhangi bir enfeksiyonun önüne geçilmesini sağlamaktadır.

Ameliyat sonrasında yaklaşık 1 ay boyunca koltuk değneği yardımı ile yürünmesi büyük önem taşımaktadır. Aynı zamanda ev ortamında çarpma, düşme gibi travmatik olayları kolaylaştıracak etkiler yeniden düzenlenmelidir. Hastaların tuvalet ihtiyaçlarının ise alaturka değil; alafranga tuvalet yardımı ile gidermeleri gerekmektedir.

Diz Protezi Ameliyatı Sonrası

Diz protezi ameliyatı sonrasında yara iyileşme süreci genellikle 3 haftada tamamlanmaktadır. Bu süreçte pansumanlar, egzersizler ve doktor kontrolleri aksatılmamalıdır. Hastadan hastaya değişim gösteren iyileşme sürecinde koltuk değneği kullanılması önerilmekte; hastaların destek kullanımı iyileştirmeyi kolaylaştırdığı için 6 hafta yürüteç kullanımını önermekteyim. Sonrasında da 3. Aya kadar 1 adet koltuk değneği kullanılması uygun olacaktır.

Ameliyat sonrasında 1. 2. 3. 6. hafta, 3. ve 6. aylarda doktor kontrollerine gidilmelidir. Doktorun önerdiği süre boyunca ve tarif ettiği şekilde (genelde 1-1,5 ay) pıhtı engelleyici çorap kullanılmalıdır. Protez uygulanan diz eklemine ameliyat sonrası ilk 6 ay fazla güç uygulanmamalı ve ağırlık bindirilmemelidir.

Hasta ziyaretleri kısıtlanmalı ve işe başlama tarihi doktor ile kararlaştırılmalıdır. Ameliyat sonrası iyileşme sürecinde bulantı, kusma, ameliyat bölgesinde kızarıklık, kanama, şişlik gibi durumlarda mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Diz protezi ameliyatı son yıllarda her iki dize eklemine aynı anda uygulanabilmektedir. Bu sayede hasta tek seferde ameliyat süreci ve ameliyattan sonra iyileşme sürecini yaşamaktadır.

Ameliyat ile tedavi sonrasında hastalar ağrı hissetmemekte, yürüyebilmekte, merdiven inip çıkabilmekte ve yaşam kaliteleri olabildiğince yükselmektedir.

Diz Protezi Çeşitleri

• Tek bölmeli protezler
• Çift bölmeli protezler
• Üç bölmeli protezler
• Bağlantısız protezler
• Yarı bağlantılı protezler
• Tam bağlantılı protezler
• Total diz protezi

Diz eklemi oldukça karmaşık bir eklemdir. Femur, tibia ve patella kemiklerinden oluşan söz konusu eklemde oluşabilecek herhangi bir hasar öncelikle hastanın şikayetlerinin ve sağlık öyküsünün değerlendirilmesi, fizik muayene ve radyolojik görüntülemeler sonucunda tespit edilmektedir. Hastanın hangi protez çeşidine ihtiyaç duyduğu bu süreçte karar verilmektedir. Diz protezi çeşitleri; hastanın yaşı durumu ve fiziksel aktivitesine göre seçilmektedir.

Diz kapağı ameliyatında kullanılan protez çeşitlerinden biri olan total diz protezi üç parçadan oluşmaktadır. Bir diğer protez çeşidi ise unikondiler (yarım) diz protezidir. Diz ekleminin iç kısmının kireçlendiği durumlarda genellikle genç yaşlardaki hastalarda uygulanmaktadır. Bir diğer diz protezi çeşidi ise yüzey kaplama protezdir. Kıkırdağın bozulmadığı durumlarda tercih edilen bu protez çeşidinde hastalar ameliyat sonrasında hareket kısıtlaması yaşamamaktadır.

Diz protezi egzersizleri; diz protez ameliyatı geçiren hastalar için oldukça önemlidir. Egzersizler aksatılmamalı ve doğru bir şekilde uygulanmalıdır. Böylece diz eklemi içerisine yerleştirilen protez kemik doku ile çok daha hızlı kaynamaktadır.

Total Diz Protezi Çeşitleri

Total diz protezi; ilerlemiş diz eklemi deformasyonlarının tedavisinde kullanılmaktadır. Örneğin travmatik olaylar sonucunda ya da romatoid artrit sonucunda diz ekleminin bozulması sonucunda ameliyat planlamasında total diz protezi tercih edilmektedir.

Total diz protezi genellikle 60 ila 80 yaşlar arasındaki hastalarda, dizin ön kısmında açılan kesi yardımı ile uygulanmaktadır. Aşınmış kıkırdak doku ve iltihabın çıkarılması sonrasında hastanın diz eklemine en uygun kaplama aksamları seçilerek eklem içerisine yerleştirilmektedir. İşlem yaklaşık 50 dakika sürmektedir. Hasta 5 gün süre hastanede takip edilmekte ve sonrasında taburcu edilmektedir. Ağrı kontrolünün sağlanması, protez kullanımın öğretilmesi ve eklemin bükülme fonksiyonlarının sağlanması amacıyla hastanede kalınan süre oldukça önemlidir.

Ameliyattan kısa bir süre sonra hasta yürütülmekte, merdiven inip çıkması sağlanmaktadır.

Total diz protezi sonrasında hastaların oldukça büyük bir bölümü şikayetlerinden kurtulmaktadır ve yaşam kaliteleri önemli derecede yükselmektedir. Bu süreçte vücudu enfeksiyondan korumak, uygun egzersizler yapmak, doktor kontrollerini aksatmamak ve ideal kiloyu korumak önemlidir.

Diz Protezi Egzersizleri Nelerdir?

Diz protezi sonrası egzersizler; ağrı kontrolünün sağlanmasının yanı sıra protezin kemik doku ile çok daha hızlı bir şekilde kaynamasını sağlamaktadır. Bu nedenle ameliyattan bir gün sonra hasta yürütülmeye başlanmakta ve yaklaşık 1 hafta sonra da diz eklem hareketliğinin kazandırılması amacı ile egzersizlere başlanmaktadır.

Diz protezi ameliyatı sonrası egzersizlerin aksatılması ise; ağrının devam etmesine ve protezin eklemi oluşturan kemik doku ile kaynamasının önüne geçebilmektedir. Aynı zamanda ameliyat sonrasında hareket etmek; pıhtı, kanama gibi komplikasyonların önüne geçilmesinde de etkendir.

Ayak bileği pompası: Ameliyattan hemen sonra başlanabilmektedir. 10 dakikaya bir tekrarlanması gerekmektedir.

Ayak bileği döndürmesi: Günde üç ila dört kez uygulanabilmektedir. Ayak bileğinin içten dışa ve dıştan içe döndürülmesi işlemidir.

Oturur pozisyonda destekli itme: Ameliyatlı ayağın diğer ayakla desteklendiği bükme işlemidir. Her zorlamada 10 saniye beklenmelidir.

Oturur pozisyonda desteksiz bükme: ameliyatlı bacağın diğer ayakla desteklenmeden bükülmesi egzersizidir. Her zorlamada 10 saniye beklenmelidir.

Yatak destekli diz bükme: Topuğun kalçaya doğru kaydırılarak uygulandığı egzersizdir.

Açma egzersizi: Bacağın dışarıya açılması egzersizidir.

Kalça kasma: kalçanın kasılması egzersizidir.

Uyluk set egzersizi: uyluk kasının kasılarak dizi yatağa bastırma egzersizidir.

Düz bacak kaldırma: Diz arkası yatağa tamamen temas edecek şekilde kasılması ve topuğun yataktan kaldırılması egzersizidir.

Havlu yardımı ile diz tam kırma: havlu yardımı ile dizin bükülmesi egzersizidir.